Bir tel makasn yokluundan son teknoloji IHA/SIHA Operasyonlarna blgesel dinamiklerde The Turkish Influence meselesi
Tuba Ko/ Yazar
14 Nisan 1915 tarihinde Hille Sava’ndaki yenilginin ardndan Sleyman Askeri Bey’in, yaad vicdan azab dolaysyla intihar ettii sylenmektedir. Tekilat- Mahsusa’nn en etkili liderlerinden biri olan Sleyman Askeri Bey’in onca zaferin ardndan taburunun Bercesiye bataklnda ehit olmasnn arln kaldramad iddia edilmektedir. Peki zellikle Basra’da ngilizlere dnyay dar eden komutann eksiklii neydi denirse tarihilerin notu u olacaktr: Bir ift tel makas. Tel rgleri aamayan tabur,Irak’n Bercesiye bataklnda ehit olmutur…
Corafya kaderdir. Osmanl Devleti’nin Tekilat- Mahsusa’sndan modern Trkiye’nin Milli stihbarat Tekilat’na uzanan yolculuk, bu kaderin istihbarat dzlemindeki yansmasdr. Bugn MT’in Suriye’de ulat nokta, yalnzca bir ulusal gvenlik baars deil ayn zamanda Trk istihbaratnn tarihsel kklerini modern dnyada yeniden ina etmesidir. Ancak bu yolculuk yalnzca gemie baklarak deil, bugnn karmak blgesel dinamikleri zerinden de okunmaldr. Trkiye’nin blgesel stratejilerinde bu jeopolitik dinamikleri ynetmek ve sahadaki belirsizlikleri kontrol etmek asndan MT kritik bir rol oynamaktadr. Orta Dou, Kafkaslar ve Dou Akdeniz gibi istikrarszlk ve kar atmalarnn youn olduu blgelerde MT asimetrik tehditlerle mcadele, istihbari diplomasi ve sahadaki g dengesini ekillendirme grevlerini stlenmektedir. zellikle PKK/YPG, DEA, Esed rejimi, Rusya, ABD ve ran gibi birok aktrn kar karya geldii kaotik ortamda, MT’in operasyonel kabiliyetleri, Trkiye’nin snr gvenlii ve blgesel karlarn koruma stratejisinin temel unsurlarndan biri olmutur.
Tekilat- Mahsusa efsanesi
Osmanl’nn son dnemlerinde kurulan Tekilat- Mahsusa, yalnzca bir istihbarat rgt deil ayn zamanda Osmanl’nn hayatta kalma stratejisinin bir parasyd. Bugnn blgesel dinamiklerini anlamak iin ise bu tekilatn blgedeki faaliyetlerini yeniden deerlendirmek nemlidir. zellikle ngilizlere kar yrtlen faaliyetler neticesinde blgede baz baarlarn kazanlmas da salanmtr. Ancak ngiliz istihbaratnn gc ve yerel unsurlar arasndaki sadakatsizlik nedeniyle de tam anlamyla zafer elde edilememitir. Bu tarihi tecrbeler nda modern Trk istihbarat baz stratejik dersler alm ve gl teknolojik altyap bata olmak zere blgesel aktr olmak iin iyi edinilmi ve iyi analiz edilmi istihbaratn ne kadar nemli olduunu kavramtr.
Osmanl topraklarnda ve zellikle Mslman corafyada istihbarat faaliyetleri yrtmek, Osmanl Devleti’nin jeopolitik karlarn korumak, dman unsurlara kar gayri nizami harp yrtmek ve slam dnyasnda bir birlik salamak amacyla kurulan Tekilat- Mahsusa, Osmanl Devleti’nin son dnemlerinde zellikle gizli operasyonlar, propaganda ve direni rgtleme gibi grevler stlendi. Balkanlar, Kafkaslar, Orta Dou ve Kuzey Afrika gibi blgeler bata olmak zere yrtlen faaliyetler nda mensuplar, Osmanl’nn dmanlarn zayflatmaya ynelik almalarda bulundu. Osmanl Devleti’nin i ve d gvenliini salamak, istihbarat toplamak ve gayrinizami harp yntemleriyle Osmanl kart gruplarla mcadeleyi esas alan Tekilat, bugn modern Trk istihbaratnn ncs olarak kabul edilir.
Trkiye’nin stlendii sorumluluk
Suriye Osmanl Devleti dneminde olduu gibi bugn iin de Trkiye asndan stratejik bir neme sahiptir. Osmanl Devleti iin Suriye askeri ve siyasi adan nemliyken bugn iin lke, blgesel gvenliin ve uluslararas istikrarn salanmas iin Trkiye’nin stlendii sorumluluk dolaysyla daha nemli hale gelmitir. Bir baka deyile, Osmanl’nn kontrolnn zayflad dnemde ngiltere ve Fransa gibi lkelerin etkisini artrmak istedii Suriye, Osmanl dneminde olduu gibi bugn de blgesel ve kresel glerin rekabet sahasdr. Sleyman Askeri Bey ve Tekilat- Mahsusa’nn bu corafyada verdii mcadele, modern Trk istihbaratnn Suriye’deki hedefleri ile nemli benzerlikler tamaktadr. Osmanl’nn ngilizler ile mcadele ettii bu topraklarda, bugn Rusya ve ABD g mcadelesi vermektedir. Osmanl’ya kar Arap milliyetiliini ve yerel isyanlar destekleyerek blgeyi kendi etkileri altna almak iin faaliyet gsteren ngilizler zellikle Arap isyanlarn tevik eden Lawrence gibi ajanlar aktif olarak sahada altrmtr. ngilizlerin bu planlarn boa karmak isteyen nemli Osmanl istihbaratlar ise sahada ngiliz casuslarna kar mcadele etmitir.
Tekilat- Mahsusa’nn bu ideolojik ve pratik mirasn alan modern Trkiye’nin MT’i, dijital an gerekliliklerine adapte olmu bir yap haline gelmitir. Tekilat- Mahsusa dneminde eksik olan teknoloji, bugn MT’in en byk gcdr. Ancak unutulmamaldr ki son yllarda MT yalnzca bir istihbarat rgt deil ayn zamanda Trk d politikasnn stratejik bir arac haline gelmitir. Tekilat, sahada salanan bilgi stnl ile masada gl bir aktr olunmasn salamtr. Trkiye, zamannda elde edilmi ve doru analiz edilmi istihbaratn salad g ile sahada baarl olmasnn yan sra Suriye i savann balamasndan itibaren gvenlik, diplomasi ve istihbarat temelli ok katmanl bir strateji izleyerek blgesel bir aktr haline gelmitir. Sahada ve masada gl bir Trkiye stratejisi, Astana sreci ile devam eden baarl bir istihbarat diplomasisi adm ile bugn blgesel istikrar salanmas ve blgenin tekrar kalkndrlmas iin uluslararas topluma da nemli katklar sunmutur.
“Birletir ve koru”
Uluslararas ilikilerde devletler ve byk gler, karlarn korumak ve nfuzlarn artrmak iin farkl stratejik yaklamlar benimserler. Tarih boyunca g dengelerini korumak ve blgelerdeki etkisini artrmak isteyen devletler genellikle “divide et impera” (Bl ve Ynet) stratejisini benimsemitir. Ancak bu strateji, blgedeki gruplar birbirine drerek istikrarszlk yaratmay da beraberinde getirir. “Birletir ve Koru” stratejisi ise, devletler aras i birlii ve gvenlik mekanizmalarn gelitirmek, ekonomik ve askeri entegrasyonla blgesel bamszl artrmak ve ortak tehditlere kar birleerek istikrar glendirmek iin nemli bir yoldur. Bu minvalde, Milli stihbarat Tekilat’nn “birletir ve koru” anlay Trkiye’nin Suriye politikasnda hem gvenlik hem de diplomatik hedeflere ulamasnda kritik rol oynamaktadr. Bu strateji, blgedeki eitli etnik, dini ve siyasi gruplarn karlarn birletirerek, ortak bir hedefe ynlendirmeyi ve bu sayede istikrar salamay hedefler. Buradaki asl ama, sadece gruplar birletirmek deildir, ayrca blgede dinamik bir aktr olarak uzun vadeli bir strateji izlemektir. Aslnda Trkiye’nin Suriye’deki stratejisini en iyi “concordia res parvae crescunt” yani “uyum ile kk eyler byr” terimi zetlemektedir. Farkl etnik ve siyasi gruplarn uyumu, blgenin gelecei iin byk bir g kaynadr. zellikle Suriye’deki i savan sona ermesinin ardndan Trkiye’nin blgedeki etkisi artm ve diplomatik ilikilerini yeniden ekillendirme srecine girmitir. Bu balamda Trkiye’nin uluslararas aktrlerle uyumlu bir strateji izleyerek blgedeki istikrar salamaya ynelik admlar blgesel gvenliin salanmas ve terrle mcadelede baarl bir yntem izlenmesi asndan elzemdir.
MT’in “birletir ve koru” stratejisi, bu uyumu salama amacn tar ve Trkiye’nin yalnzca askeri deil insani ve diplomatik bir g olarak blgeyi ekillendirdiini de gsterir. Bu strateji, MT’in Suriye’de izledii stratejinin temelini oluturur ve Trkiye’nin blgesel dinamiklere yaklamn benzersiz klar. Bu strateji, hem yerel halkn gvenini kazanarak blgedeki istikrarszl nlemeyi hem de Trkiye’nin snr gvenliini salamay amalamaktadr. Tarih boyunca gcn blmeyi deil birletirmeyi bilenlerin yannda olduunu hatrlatan bu anlay, MT’i yalnzca bir gvenlik aktr deil ayn zamanda bir bar inacs haline getirmitir. Sonu olarak Trkiye’nin Suriye politikas, askeri, istihbar ve diplomatik unsurlarn dengeli bir ekilde kullanlmasyla ekillenen ok katmanl bir strateji olarak deerlendirilmelidir.
Tekilat- Mahsusa Osmanl’nn en zorlu dnemlerinde blgesel etkisini koruma aracyd. Bugn MT ayn corafyada farkl bir dnemin gerekliliklerine uyum salayarak Trkiye’nin gvenlik ve karlarn korumaktadr. Hi phesiz bu sreklilik tarihten alnan derslerin modern dnyada nasl baar ile uygulandn gstermektedir. Bu minvalde MT’in baarlar, Tekilat- Mahsusa’dan miras kalan kararllk ve stratejik vizyonun modern aralar ile yeniden yorumlanmasdr. Suriye’deki bu istihbarat hikayesi, Trk milletinin zor koullar altnda bile gelecee k tutabileceinin en byk kantdr.