Siyaset, Ekonomi ve Toplum Aratrmalar Vakfnca (SETA) tarafndan dzenlenen “Deien ok Kutuplu Dnyada ok Tarafl Mekanizmalarn Rol” temal panelde, Ankara Sosyal Bilimler niversitesi Uluslararas likiler Blm retim yesi Prof. Dr. Grol Baba, SETA Aratrmacs Do. Dr. Murat Aslan, in merkezli Uluslararas likiler Enstits Aratrmacs Su iaohui ve angay Sosyal Bilimler Akademisinden Prof. Dr. Guo anggang konutu.
Baba, Asya’da faaliyet gsteren birok uluslararas kurum olduunu, bunlarn arasnda atmalarn bulunmadn ifade etti.
Asya’nn uluslararas ilikilerde “ok nemli bir unsur” olduundan bahseden Baba, “(Asya’daki uluslararas kurumlar) Bu kurumlar, kat veya sert gndemleri olan veya size bu konuda ne yapacanz syleyen belgeler oluturan Avrupa veya Bat tarz kurumlar deildir.” dedi.
Baba, in ve Trkiye’nin Asya’da birok nceliinin olduuna ve Asya’da ok taraflla deinerek, “Gerek u ki, Asya’da ok tarafllk, ok iyi kavramsallatrlamam ancak ok iyi motive edilmi.” ifadesini kulland.
“TRKYE OK Y BR DYALOG ORTAI”
in ve Trkiye’nin, Birlemi Milletler (BM) rolnn ve uluslararas dzenin nemini doru ekilde ele aldn dile getiren Su da Trkiye’nin anghay birlii rgt’nde () ok iyi diyalog orta olduunu vurgulad.
Su, zellikle ekonomik alanda ibirlii frsatlarndan bahsetmenin zaman olduunu syleyerek, birok inli iletmenin Trkiye’ye yatrm yapmak istediine iaret etti.
inli aratrmac ayrca, Trkiye’nin inli iletmelere ulaarak ibirlii iin uygun koullar salamaya almas iin doru zaman olabileceini kaydetti.
K LKE ADL VE DAHA MAKUL BR ULUSLARARASI DZEN SAVUNUYOR
SETA Aratrmacs Aslan da “barl bir arada yaama terimlerinin” dnyada en ok inli politikaclar ve akademisyenler tarafndan konuulduunu syleyerek, asl sorulmas gereken sorunun “barl ekilde bir arada yaayp yaamamann mmkn olup olmad” deerlendirmesinde bulundu.
in’in karlarn dorudan hedef alan bir eylem olduunda tepkisel davrandn belirten Aslan, “in, bir ekirdek lkedir, yar evre deil ama bir kez gidip G7 zirvelerini ziyaret ettiinizde, in diye bir ey yok. Bildiiniz gibi Rusya darda. Yani inli yetkililer tarafndan cevaplanmas gereken ilk soru in’in ekirdek lke olup olmad olmal.” dedi.
angay Sosyal Bilimler Akademisinden Guo ise uluslararas anlamazlklarn istiare yoluyla zme kavuturulmasn dile getirerek, “Trkiye ve in, adil ve daha makul bir uluslararas dzeni savunma konusunda benzer duru sergiliyor.” diye konutu.
Guo, her iki lkenin derin ve kendine zg kltrel mirasa sahip olduunu ve kltrel eitliliin deerini vurguladn ifade etti.
DNYADA DAHA AKTF VE DPLOMATK ADIMLAR
“Uluslararas ve Blgesel Meseleler” temal panelde anghay niversitesinden Wang Jinhui, ORSAM Bakan Dr. Kadir Temiz, in Uluslararas almalar Enstitsnden Yao Jiniang, Milli stihbarat Akademisi Bakan Yardmcs Dr. Hakk Uygur ve anghay Uluslararas almalar Enstits Jin Liangiang deerlendirmelerde bulundu.
Wang, uzay alanndaki ibirliinin sadece bilim veya teknolojiyle ilgi olmadna, ayn zamanda siyasi ve stratejik ara olduuna iaret etti.
Rusya ile uzay alanndaki ilikilere deinen Wang, in’in iki lke arasndaki bu kurumsal ilikide “lider ortak” haline geldiini syledi.
ORSAM Bakan Temiz de ekonomi ve gvenlik arasnda bir iliki olduuna dikkati ekerek, in’in blgede gl ekonomi olduunu ancak Pekin’in ekonomik ykseliinin hem blge lkeleri hem de in iin bir tr gvenlik endiesi yarattn vurgulad.
“nmzdeki birka on yl iinde blgemizde ve dnyada daha aktif ve diplomatik admlar atldn greceiz.” grn paylaan Temiz, srail’in ran’a ynelik saldryla Orta Dou’da trmanan gncel gerilime ilikin deerlendirmeler yapt.
Temiz, srail-ran atmasnn akbetinin “belirsiz” olduunu dile getirerek, in’in diplomasiye dahil olarak panel erevesinde bu konuya bir zm sunabileceini syledi.
ULUSLARARASI TOPLUMDA UYANI
in Uluslararas almalar Enstitsnden Yao, srail’in ran’a saldrlarn tarihteki “en byk atmalardan birisi” olarak niteleyerek, “Rusya, in ve ABD, hepsi srail ve ran’daki vatandalar tahliye etmeye balad. Ve bunun ran ile srail arasndaki atmann trmanmas iin ok nemli bir sinyal olabileceini dnyorum.” eklinde konutu.
Orta Dou’nun geleceinin “parlak” olduunu dile getiren Yao, srail’in ran’a saldrmasndan sonraki srete gerilimin dier blge lkelerine de yaylacandan endie duyduunu ifade etti.
Yao, Filistin sorununun grmezden gelindiine dikkati ekerek, “u anda Gazze’de olanlara aldr etmedik. Bu yzden Gazze’de olanlara daha fazla nem vermemiz gerektiini dnyorum. Kresel odak noktasn yeniden dengelemeli ve Gazze krizine daha fazla dikkat etmeliyiz nk bu kriz tm Orta Dou atmalarnn temel nedenidir.” deerlendirmesinde bulundu.
EGEMENLK LKESN SAVUNAN ORTAKLAR
angay Uluslararas Aratrmalar Enstitsnden Jin, in ve Trkiye’nin “egemenlik ilkesini savunan ortaklar” olabileceine deindi.
Orta Dou blgesinde birok problemin olduunu vurgulayan Jin, “En zararl olan, srail’in kendi gvenlik karlarn en st dzeye karma abalardr. Ve eer blge hala bu tr bir zihniyete sahip olursa blgede bar olmayacaktr.” dedi.
Milli stihbarat Akademisi Bakan Yardmcs Uygur da Mustafa Kemal Atatrk’n “Yurtta sulh, cihanda sulh” szlerini anmsatarak, srail’in Gazze’ye ynelik saldrlar ve Tel Aviv’in Tahran’a saldrlaryla trmanan gerilime ilikin konutu.
Pekin ynetiminin Orta Dou blgesine “artk daha fazla” ilgi duyduunu belirten Uygur, in’in Trkiye’nin bulunduu blgede “daha grnr hale geldiini” ifade etti.
Uygur, in ve Trkiye’nin blgede “etkili” ibirlii mekanizmasna sahip olacana inandn kaydetti.